Sąd Specjalny w Inowrocławiu

Sąd Specjalny w Inowrocławiu 

Sądy Specjalne powołano bezpośrednio po dojściu Hitlera do władzy 21 III 1933 r. Ich właściwość w tym czasie ograniczała się do przestępstw przeciwko rozporządzeniu o ochronie narodu i państwa z 28 II 1933 r. oraz rozporządzenia z 21 III 1933 r. o zwalczaniu podstępnych ataków przeciwko rządowi narodowego odnowienia. Właściwość sądów została szybko rozszerzona. Powierzono im orzecznictwo w sprawach rozpatrywanych z ustawy o zwalczaniu politycznych aktów przemocy z 4 IV 1933 r., o zdradzie niemieckiej gospodarki z 12 IV 1933 r. oraz o zwalczaniu zamachów na urzędników państwowych z 13 X 1933 r. Rozporządzeniem o właściwości sądów specjalnych z 20 XII 1934 r., nowelą do kodeksu postępowania karnego z 28 IV 1935 r. oraz rozporządzeniem z 29 IX 1934 r. przekazano im zbrodnie i występki ścigane ustawą z 20 XII 1934 r. o zwalczaniu podstępnych ataków na państwo i partię i ochronie munduru partyjnego. Poszerzenie właściwości spowodowane było również zmianami uprawnień prokuratury. Rozporządzeniem o zmianach w dziedzinie prawa o ustroju sądów i wymiaru sprawiedliwości z 1 IX 1939 r. pozwolono prokuratorowi wnosić do S.S. sprawy o ważniejsze występki należące do właściwości innych sądów jeżeli uznał, że sprawca czynem swym zagraża porządkowi i bezpieczeństwu publicznemu. W początkowym okresie wojny wydano kilka dalszych rozporządzeń rozszerzających kompetencje S.S. Zbiorczo uregulowano to rozporządzeniem z 21 II 1941 r., w którym do właściwości S.S. przekazano, m.in. przestępstwa przewidziane w rozporządzeniu o nadzwyczajnych środkach w zakresie radiofonii z 1 IX 1939 r., zbrodnie i występki z par. 1 rozporządzenia o gospodarce wojennej z 4 IX 1939 r., zbrodnie z par. 1 rozporządzenia przeciwko wrogom narodu z 5 IX 1939 r., zbrodnie z par. 1-2 rozporządzenia przeciwko przestępcom używającym przemocy z 5 IX 1939 r., przestępstwa i wykroczenia przeciwko tzw. ustawie o podstępnym atakowaniu państwa, partii i ochronie munduru partyjnego. Na ziemiach polskich zajętych przez Niemcy w czasie kampanii wrześniowej S.S. powołano rozporządzeniem z 5 IX 1939 r. dowódcy wojsk lądowych posiadającego pełnię władzy na obszarze działań wojennych, gen. Waltera von Brauchitscha. Polecił on również stosować niemieckie prawo karne. Oficjalnie niemiecki prawo karne wprowadzono rozporządzeniem z 6 VI 1940 r. Zamieszczono w nim oddzielny artykuł II par. 8-15 dotyczący wyłącznie Polaków, w którym przewidziano, m.in. karę śmierci za: wystąpienie przeciwko żołnierzowi niemieckiemu, policji, urzędnikowi, nieposłuszeństwo wobec władzy niemieckiej, podpalenie, sabotaż. Ponieważ z biegiem czasu uznano, że istniejące przepisy nie odpowiadają wymogom chwili i są zbyt mało represyjne, rozporządzeniem z 4 XII 1941 r. wprowadzono odrębne prawo karne dla Polaków i Żydów. Sądy specjalne zasięgiem działania pokrywały się z zakresem działania wyższych sądów krajowych, stopniowo ulegając ograniczeniu nawet do obszaru działania sądów krajowych. Sąd rozpoznawał sprawy w składzie trzyosobowym sędziów zawodowych, a postępowanie w porównaniu do innych sądów zostało uproszczone, np. sporządzano protokół z rozprawy, ale nie spisywano zeznań świadków. Ograniczono prawo do obrony. Nie było zaskarżania czy apelacji od wyroku. Sprawa była rozpatrywana w ciągu 3 dni od wniesienia oskarżenia, a termin ten mógł zostać skrócony do 24 godzin, jeżeli sprawcę schwytano na gorącym uczynku lub jego wina była oczywista. Obszar Wielkopolski na mocy dekretu Hitlera z 8 X 1939 r. został wcielony do Rzeszy. Utworzono tutaj tzw. Reichsgau Posen, przemianowany 29 I 1940 r. na Kraj Warty (Wartheland). Początkowo, jeszcze w okresie zarządu wojskowego, utworzono S.S. w Poznaniu (20 IX 1939 r.), następnie w Łodzi. Wskutek dużej ilości spraw i postępującemu procesowi tworzenia niemieckiego sądownictwa na terenach włączonych utworzono kolejne sądy w Kaliszu i Inowrocławiu. Nie udało się ustalić dokładnej daty rozpoczęcia działalności sądu inowrocławskiego. Nastąpiło to na początku 1940 r. Ze sprawozdania nadburmisttrza Inowrocławia z 8 III 1940 r. wynika, że już działał gdyż zawiera informację o wydaniu 4 wyroków śmierci w trakcie ostatniego miesiąca. W zachowanych aktach pierwszy wyrok zapadł 23 IV 1940 r. Terytorialnie obejmował zasięgiem działania obszar sądów krajowych w Gnieźnie (sądy obwodowe w Gnieźnie, Kleczewie, Koninie, Słupsku, Witkowie i Wągrowcu) oraz Inowrocławiu (sądy obwodowe w Aleksandrowie, Kcyni, Inowrocławiu, Łabiszynie, Mogilnie, Radziejowie, Szubinie, Strzelnie, Trzemesznie, Żninie). Do momentu utworzenia, 1 I 1941 r., Sądu Specjalnego we Włocławku podlegał mu także obszar działania sądu włocławskiego (sądy obwodowe w Chodczu, Gostyninie, Kole, Kutnie i Włocławku). 

Sąd Specjalny w Inowrocławiu