Westerbork, Judendurchgangslager

Westerbork, Judendurchgangslager 

Westerbork, Judendurchgangslager 

9 meter (1174 inventarisnummers) 

De deelcollectie bestaat hoofdzakelijk uit documenten (of kopieën daarvan) uit de periode dat kamp Westerbork door de Duitsers als doorgangskamp in gebruik was (1942-1945). Tevens zijn stukken aanwezig uit de periode dat Westerbork nog onder verantwoordelijkheid viel van Nederlandse departementen (1939-1942). Voorts behoren naoorlogse correspondentie, rapporten en verslagen tot de deelcollectie. Tenslotte bevat de deelcollectie kaartmateriaal en foto's. Een bijzonder bestanddeel van de deelcollectie is de zogeheten Westerbork-kartotheek die lijsten bevat met naam en geboortedatum van gedeporteerden, hun laatste officiële woonadres voor vertrek naar Westerbork en de datum van transport uit het kamp. Deze lijsten zijn in het geheim aangelegd door joodse kampingezetenen die bij de administratie van het kamp werkten. Zij hielden er rekening mee dat de oorspronkelijke kartotheek tijdens de laatste oorlogsmaanden vernietigd zou worden. Inderdaad is de oorspronkelijke kartotheek, die veel meer persoonsgegevens heeft bevat, in de herfst van 1944 in de verwarmingsketels van het kamp verbrand. De overgetypte lijsten werden in een barak onder de grond begraven. Na de bevrijding zijn de lijsten overhandigd aan de Canadezen die het kamp bevrijdden. Zij fotografeerden de lijsten in tweevoud: één set wordt momenteel bewaard bij het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis in Den Haag, de tweede set berust bij het NIOD (inventarisnummers 216-231). De door de kampingezetenen overgetypte lijsten zijn in de loop der jaren door de inwerking van vocht danig aangetast. Eind jaren negentig zijn de lijsten in opdracht van het NIOD door het Nationaal Archief gerestaureerd. Na de oorlog kon dankzij de kartotheek de plaats en datum van overlijden worden vastgesteld van het grootste deel van de vanuit Nederland op transport gestelde joden. De kampingezetenen die de lijsten hebben overgetypt hebben vier afzonderlijke alfabetische ordeningen aangebracht. Hoewel hier en daar eigenaardigheden in de ordening voorkomen, zijn de benodigde gegevens in de regel gemakkelijk te vinden. De Westerbork-kartotheek is op microfiche te raadplegen in de studiezaal. De originelen zijn opgeborgen onder inventarisnummers 210-215. 

Zoals de gehele Collectie Gevangenissen en Kampen is ook de deelcollectie Westerbork ingedeeld volgens acht rubrieken en daartoe behorende sub-rubrieken. Deze rubricering verwijst naar aspecten die binnen gevangenissen en kampen een rol speelden. De indeling is gebaseerd op het schema dat de Afdeling Onderzoek Gevangenissen en Concentratiekampen destijds gebruikte voor het ordenen en verzamelen van het materiaal. Doordat de rubricering van toepassing is op alle deelcollecties is het mogelijk om gericht op onderwerp te zoeken binnen de gehele Collectie Gevangenissen en Kampen. Een relatief groot percentage van de deelcollectie bestaat uit documenten van de kampadministratie. Zoveel mogelijk is getracht die kampadministratie te reconstrueren. Dit is met name zichtbaar in rubriek 4.3."Zelfbestuur door gevangene". Bij de eerste bewerking in de jaren zeventig zijn de stukken echter geordend per onderwerp waardoor ze over de gehele deelcollectie verspreid raakten. Het bleek te ingrijpend om dit weer ongedaan te maken en de stukken te laten terugkeren naar het organisatieonderdeel waar ze zijn ontstaan. Hierdoor kan het bijvoorbeeld voorkomen dat stukken van het Statistisches Büro niet alleen terug te vinden zijn bij rubriek 4.3.1.03.12."Statistisches Bür" maar ook bij de rubrieken 3.3."Kampadministrati" en 3.4."Transporte".