Akta miasta Lublina. 1939-1944

Akta miasta Lublina. 1939-1944 

Lublin - miasto królewskie. Lokowany na prawie niemieckim w 1317 r. przez księcia Władysława Łokietka. Ustrój miasta w okresie staropolskim opierał się na prawie magdeburskim. Władzę w mieście do końca XV w. sprawował wójt dziedziczny w imieniu właściciela czyli króla. Od co najmniej 1377 r. istniała również rada miejska opozycyjnie nastawiona do wójtów dziedzicznych. W 1504 r. wykupiła ona wójtostwo lubelskie. Zgodnie z praktyką miast lokowanych na prawie niemieckim, rada pełniła funkcje administracyjne, reprezentacyjne, nadzorowała fundusze miasta; należała do niej również władza ustawodawcza, którą realizowała wespół z ławą i przedstawicielami pospólstwa. W ciągu dziejów liczba rajców była zmienna – od 4 do 10 (4 tzw. starych i 6 nowych), spośród nich wybierano 4 kwartalnych burmistrzów. Rada pełniła również funkcje sądowe, jakkolwiek właściwym organem sądowym był wójt z ławą. Wójta i 7 ławników wybierała rada wraz z przedstawicielami pospólstwa. Wyraźnego rozgraniczenia kompetencyjnego obu sądów nie było. Od XVI w. oba organy dysponowały własnymi kancelariami. Od 1809 r., kiedy Lublin znalazł się w granicach Księstwa Warszawskiego, władze miejskie zorganizowano na podstawie dekretu księcia Fryderyka Augusta. Na ich czele stał burmistrz podlegający bezpośrednio prefektowi departamentu lubelskiemu. Do pomocy w zarządzaniu miał radę oraz ławników. Po utworzeniu w 1815 r. Królestwa Polskiego organizacja władz miejskich opierała się na postanowieniach namiestnika z 3 lutego 1816 r. i 30 maja 1818 r. oraz reskrypcie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji z 11 marca 1818 r. W Lublinie powstał Urząd Municypalny, który istniał do 1842 r., a następnie został przemianowany na Magistrat. Tworzyli go: prezydent i czterech radnych. Struktura organizacyjna urzędu i zakres czynności radnych zmieniały się kilkakrotnie, m. in. w latach 1836 i 1842. Od 1874 r. było 6 wydziałów: kasa miejska, wojskowo-policyjny, administracyjno-gospodarczy, ogólny, kwaterunkowy i skarbowy. Urząd stracił wówczas charakter jednostki samorządu miejskiego, stając się w zasadzie organem administracyjnym. W lipcu 1915 r. Lublin został zajęty przez wojska austriackie i na miejsce dawnych władz utworzono Tymczasową Radę Miejską i Magistrat m. Lublina. Po ich rozwiązaniu wybrano w 1916 r. nową radę miejską na podstawie ordynacji miejskiej dla Kielc, Lublina, Piotrkowa i Radomia. Z kolei rada powołała magistrat, w którego skład weszli: prezydent, dwaj wiceprezydenci i radni. Członków magistratu zatwierdzały austriackie władze okupacyjne. Po odzyskaniu niepodległości zasady funkcjonowania samorządu miejskiego określił dekret z 4 lutego 1919 r. (Dz.P. R.P. Nr 13, poz. 140), według którego gmina miejska, reprezentowana przez radę i burmistrza (prezydenta0 była jednostką samorządną. Rada, wybierana spośród mieszkańców gminy, wyłaniała ze swego grona magistrat. W jego skład wchodził prezydent, dwóch wiceprezydentów i kierownicy wydziałów. Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. R.P. Nr 35 poz. 294) ograniczała kompetencje rady na rzecz zarządu miejskiego i prezydenta, który miał prawo w większym niż dotąd zakresie działać jednoosobowo. We wrześniu 1939 r. Lublin znalazł się pod przejściową niemiecką administracją wojskową, zaś po wejściu dekretu o administracji okupowanych obszarów polskich w dniu 16 października 1939 r. zarząd miasta oddano w polskie ręce. Pełną i wyłączną odpowiedzialność za pracę podległego mu urzędu ponosił burmistrz, odpowiedzialny przed niemieckim starostą. Kiedy tylko (25 lipca 1944 r.) wojska niemieckie opuściły Lublin przystąpiono do organizowania na nowo administracji miejskiej w oparciu o statut z 1939 r. Jako czynnik kierowniczy i nadzorczy Zarządu Miejskiego zostało powołane 30 lipca tymczasowe Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (Dz.U. Nr 5, s. 6-7). Początkowo działalność Rady i Zarządu miejskiego nie była rozdzielona (wspólne podejmowanie decyzji); od 12 czerwca 1945 r. nastąpił oficjalny rozdział. Ostatecznie podział ten został zlikwidowany 1950 r. na mocy ustawy o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz.U. Nr 14, poz. 130). Siedziba władz miejskich (ratusz) mieściła się w Lublinie. Status prawny – administracja ogólna - akta miast i administracja miejska. Od 1474 r. miasto jest stolicą województwa lubelskiego. 

Akta miasta Lublina. 1939-1944