Akta stanu cywilnego Okręgu Bożniczego Slupca

Akta stanu cywilnego Okręgu Bożniczego Slupca 

System rejestracji stanu cywilnego obowiązujący w latach 1808-1939/1945 na ziemiach polskich wchodzących w skład Księstwa Warszawskiego i następnie Królestwa Polskiego. Do 1808 r. na ziemiach polskich nie istniał system rejestracji stanu cywilnego osób wyznania mojżeszowego. W 1808 r. na obszarze Księstwa Warszawskiego wprowadzono pierwszy na ziemiach polskich, oparty na francuskim Kodeksie Napoleona, system rejestracji stanu cywilnego, który w założeniach miał być świecki i niezależny od wyznania, a akty stanu cywilnego mieli sporządzać i prowadzić świeccy urzędnicy stanu cywilnego. W praktyce, m.in. z braku wykształconych osób, często obowiązki urzędników stanu cywilnego powierzano duchownym właściwym ze względu na miejsce, w którym zaistniał fakt stanowiący przesłankę do sporządzenia danego aktu. Duchowni ci właściwi byli również w zakresie rejestrowania stanu cywilnego osób wyznań niechrześcijańskich, w tym wyznania mojżeszowego. Obowiązujący od 1826 r. Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego utrzymał rejestrację świecką w odniesieniu do religii niechrześcijańskich, w tym. judaizmu, którą sprawowali burmistrzowie lub inni wyznaczeni urzędnicy municypalni. W 1830 r. wyznaczono okręgi urzędów stanu cywilnego, pokrywające się z jednym lub kilkoma okręgami dozorów bóżniczych, a akty stanu cywilnego urzędnik sporządzał na podstawie prowadzonej przez wyznaczonych rabinów tzw. księgi zapisów (posiadała wiele cech księgi stanu cywilnego). W okresie międzywojennym (1918-1939) utrzymano rozwiązania przejęte po zaborcach, tzn. obowiązywał religijny system rejestracji stanu cywilnego. Stan cywilny ludności wyznania mojżeszowego w dalszym ciągu rejestrowali urzędnicy świeccy. W 1940 r., na terenach włączonych do państwa niemieckiego (III Rzeszy) w 1939 r., religijny system rejestracji stanu cywilnego zastąpiono systemem świeckim, tzn. utworzono na wzór niemiecki okręgi i urzędy stanu cywilnego, a sporządzanie aktów stanu cywilnego powierzono świeckim urzędnikom, działającym na podstawie niemieckiego prawa o rejestracji stanu cywilnego. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej na krótko (1944/1945 r.) częściowo przywrócono rejestrację stanu cywilnego na zasadach obowiązujących przed 1940 r. Natomiast od 1946 r. ujednolicono na obszarze całego państwa polskiego prowadzenie rejestracji stanu cywilnego wprowadzając świeckie okręgi i urzędy stanu cywilnego. W zasadzie przez cały omawiany okres urzędnik stanu cywilnego lub osoba pełniąca jego funkcje, prowadził dwa egzemplarze ksiąg stanu cywilnego, zwanych też rejestrami. W pierwszym, tzw. unikacie, w odrębnych księgach zapisywano jeden rodzaj zdarzeń, tzn. akty urodzeń, akty małżeństw i akty zgonów. Poszczególne księgi prowadzono nawet przez wiele lat, do wyczerpania wolnych kart. Natomiast drugi egzemplarz, tzw. duplikat, składał się z jednorocznych ksiąg, w których w osobnych częściach zapisywano akty urodzeń, akty małżeństw i akty zgonów. Obok wspomnianych ksiąg (rejestrów) urzędnik stanu cywilnego gromadził dokumenty potwierdzające zdolność prawną osób do zawarcia małżeństwa, tzw. alegata lub aneksy. Z reguły były to odpisy aktów urodzenia, akty znania, odpisy aktów zgonów nieżyjącego współmałżonka, a czasami także zapowiedzi wygłaszane w parafii. Do 1866 r. językiem urzędowym, w jakim sporządzano akty stanu cywilnego był język polski, następnie, do około 1916 r., obowiązującym był język rosyjski. W okresie tym w aktach stosowano podwójną datację według kalendarza gregoriańskiego i juliańskiego. W okresie istnienia państwa polskiego językiem urzędowym był język polski, natomiast w czasie okupacji niemieckiej (1940-1944/1945) język niemiecki.  

Akta stanu cywilnego Okręgu Bożniczego Slupca