Akta miasta Częstochowy

Akta miasta Częstochowy 

Pierwsza historyczna wzmianka o Częstochowie została odnotowana w dokumencie z 1220 roku, wydanym przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża dla zakonu kanoników regularnych w Mstowie. W dokumencie tym są wymienione między innymi dwie wsie: Częstochowa i Częstochówka, które biskup zobowiązał do płacenia dziesięciny na rzecz wspomnianego klasztoru. Wieś Częstochowa otrzymała prawa miejskie pomiędzy 1370, a 1377 rokiem i występowała później pod nazwą Stara Częstochowa. Osada poklasztorna, Częstochówka, uzyskała prawa miejskie w 1717 roku, a w źródłach wymieniana była pod nazwą Nowa Częstochowa. Istniejące obok siebie dwa odrębne miasta, zostały w 1826 roku połączone w jeden organizm miejski - Częstochowę. Powierzchnia Częstochowy w 1853 roku wynosiła około 23,8 km kw., a w 1939 roku - 48 km kw. Rozwój miasta jako znaczącego ośrodka przemysłowego datuje się na lata siedemdziesiąte XIX wieku. W związku z rozwojem przemysłu wzrastała także szybko liczba ludności miasta. W roku Częstochowa liczyła 5060 mieszkańców, w 1880 roku - 18147, a w 1939 roku osiągnęła liczbę 137500 mieszkańców. Od połowy XIX wieku do miasta Częstochowy zostały włączone następujące przedmieścia w wsie: Kule, Kucelin, Zawodzie, Stradom, Ostatni Grosz i Raków. Częstochowa od roku 1773 do roku 1806 była pod zaborem pruskim, następnie należała do Księstwa Warszawskiego. W 1813 roku znalazła się pod zaborem rosyjskim, który trwała do wybuchu I wojny światowej. Podczas obydwu wojem światowych Częstochowa znajdowała się pod okupacją niemiecką. Jeżeli chodzi o przynależność administracyjną Częstochowy, to do upadku Rzeczypospolitej należała do powiatu lelowskiego w województwie krakowskim. W okresie Księstwa Warszawskiego była miastem powiatowym, należącym do departamentu kaliskiego. Po utworzeniu Królestwa Polskiego Częstochowę wcielono po powiatu wieluńskiego w województwie kaliskim, następnie od roku 1845 weszła w skład guberni warszawskiej, a od 1867 roku do wybuchu I wojny światowej należała do guberni piotrkowskiej. W 1867 roku utworzony został powiat częstochowski, wydzielony z powiatu wieluńskiego. W okresie międzywojennym Częstochowa wraz z powiatem tej nazwy wchodziła w skład województwa kieleckiego. Od 1933 roku Częstochowa jako miasto wydzielone stanowiła powiat grodzki. W latach 1370 - 1377 Częstochowa uzyskała prawa miejskie, oparte na wzorach prawa magdeburskiego. Władze miejskie stanowiła rada miejska z wójtem, a później z burmistrzem na czele. Kompetencje rady i wójta były szerokie i różnorodne. Urząd burmistrzowsko - radziecki sprawował funkcję administracyjne, gospodarcze i policyjne. Obok rady miejskiej istniała ława sądowa, czyli urząd ławniczy z podwójcim, zwanym także landwójtem, na czele. Do upadku Rzeczypospolitej władzę zwierzchnią nad miastem sprawował starosta olsztyński. Na przełomie XVIII i XIX wieku został utworzony Magistrat miasta Częstochowy z burmistrzem na czele, który reprezentował miasto, zarządzał jego majątkiem i finansami oraz wykonywał obowiązki policyjne. W świetle przepisów z lat 1809 i 1816 Magistrat z burmistrzem był nie tylko organem samorządu miejskiego, ale stanowił także władzę administracyjna rządową. Do obowiązków burmistrza należało między innymi: czuwanie nad własnością gminną i zarządzanie nią, przedstawianie etatów miejskich do zatwierdzenia Komisji Spraw Wewnętrznych, przestrzeganie bezpieczeństwa i porządku, dozorowanie robót publicznych, utrzymywanie w porządku dróg i mostów, narzędzi przeciwpożarowych, spisy ludności, zasiewów i zbiorów, zakwaterowanie wojska, pobór podatków, rozkład powinności, zapobieganie żebractwu. Postanowieniem namiestnika Królestwa Polskiego z 1818 roku powołane zostały urzędy municypalne, którym w 1842 ponownie nadano nazwę magistratów. W 1835 roku Urząd Municypalny w Częstochowie składał się z prezydenta, 2 radnych (jeden z nich był kasjerem), sekretarza, 2 inspektorów policji (jeden dla Cyrkułu I - Stara Częstochowa, drugi dla Cyrkułu II - Nowa Częstochowa), 4 dozorców policyjnych, jednego dozorcy targów i więzienia. Na mocy ukazu carskiego z 1861 roku, w niektórych miastach Królestwa, reaktywowane zostały rady miejskie. W Częstochowie nadmieniona rada miejska została wybrana w 1862 roku. Funkcjonowała ona tylko kilka miesięcy, po czym jej członkowie podali się do dymisji. Po raz kolejny rada miejska w Częstochowie zwołana została w 1914 roku, po wkroczeniu wojsk niemieckich do miasta. Ukazem z 1866 roku utworzono w Częstochowie straż ziemską, której powierzono obowiązki policyjne, pełnione dotychczas przez Magistrat. Na skutek reformy sądowej z 1872 roku odebrano też władzom miejskim prawo sądzenia w sprawach policyjnych. Od tego czasu Magistrat posiadał władzę jedynie w zakresie ekonomicznego zarządu miasta. Podczas I wojny światowej zostały wybrane rady miejskie. Na czele rady i magistratu stał burmistrz. Niejako pomocniczymi organami magistratu były tak zwane deputacje (komisje), jak na przykład: deputacja podatkowa, deputacja żywnościowa, deputacja oświatowa, które załatwiały zlecone im sprawy. W okresie II Rzeczypospolitej Magistrat i Rada Miejska w Częstochowie stanowiły władzę samorządu miejskiego. Magistrat z prezydentem był władzą wykonawczą, a Rada Miejska organem uchwałodawczym i kontrolującym. Władza administracji państwowej dla miasta Częstochowy był od 1933 roku starosta grodzki. Podczas okupacji 1939 - 1945 na czele Zarządu Miejskiego (Stadtverwaltung) stał burmistrz, podległy staroście miejskiemu (Stadthauptmann). W 1942 roku została utworzona ekspozytura Zarządu Miejskiego w Grabówce. 

Akta miasta Częstochowy